စစ္အစိုးရ နဲ႔ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္ခံု႐ံုး

စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့ အင္တာဗ်ဴးေလးပါ။ လက္ရွိဗမာျပည္ႀကီးရဲ့အက်ပ္တည္း စစ္ဗုိလ္ခ်ဴပ္ႀကီးမ်ားရဲ့အနာဂါတ္၊ ICC - International Criminal Court, Criminal Justice System, Restorative Justice System, Transformative Justice System, Transitional Justice System, အမ်ိဴးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး၊ ထြက္ေပါက္ေတြ၊ စသျဖင့္ေပါ့.. မဖတ္ရေသးသူမ်ားအတြက္ ဖတ္ရွဳသင့္ပါေႀကာင္းတုိက္တြန္းပါရေစ။

By ဦးသန္းလြင္ထြန္း ေသာၾကာ, 26 ႏိုဝင္ဘာ 2010

လူသားတို႔အေပၚက်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇ၀တ္မႈေတြအတြက္ ျမန္မာစစ္အစိုးရေခါင္းေဆာင္ေတြကို ႏုိင္ငံတကာ ခံု႐ံုးတင္ စစ္ေဆးေရးႀကိဳးပမ္းေနတဲ့ ျပည္ပက ေထာက္ခံေနသူေတြၾကား လႈပ္ရွားမႈေတြကို အတည္ျပဳ အားေပးခဲ့ တာမ်ဳိး မရွိပါဘူးလို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေျပာၾကားေၾကာင္း နယူးေရာက္တိုင္းမ္ (Newyork Times) သတင္းစာမွာ ႏို၀င္ဘာလ ၂၄ ရက္ေန႔က မွတ္ခ်က္ျပဳ ေရးသားခဲ့တာဟာ မမွန္ကန္ဘူးလို႔ အဲန္အယ္လ္ဒီ ေျပာခြင့္ရပုဂၢိဳလ္ ဦးဉာဏ္၀င္းက ဆိုပါတယ္။

ဦးဥာဏ္ဝင္း “အဲဒီ စာပုိဒ္ တပိုဒ္လံုးဟာ လံုး၀ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ မေျပာပါဘူး။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာတာ က အဲဒီလို မိမိကို ေထာက္ခံေနတဲ့လူေတြ၊ တစံုတခု ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရင္ေတာင္မွ အဲဒါကို မိမိတဦးတည္း အေနနဲ႔ မေထာက္ခံဘူးလို႔ ဘယ္တံုးကမွ မေျပာခဲ့ပါဘူး-တဲ့။ အဲဒါ ေျဖရွင္းခ်က္ကို က်ေနာ္ တခါတည္း ေပးလိုက္တာပါ။”

နယူးေရာက္တိုင္းမ္ သတင္းစာရဲ႕ ေဖာ္ျပခ်က္ဟာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ စကားရင္းအတိုင္း တိုက္႐ိုက္ ေဖာ္ျပထားတာမဟုတ္ဘဲ မွတ္ခ်က္ျပဳ ေရးသားထားတာသာျဖစ္တဲ့အတြက္ အဓိပၸာယ္ေကာက္ယူမႈ လဲြမွားတာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ နယူးေရာက္တိုင္းမ္ သတင္းစာမွာ တကယ္တမ္းပါရွိတဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ စကားရင္းအတိုင္း တိုက္႐ိုက္ကိုးကား ေဖာ္ျပခ်က္ကေတာ့ - သူတို႔ကို ႏိုင္ငံတကာ တရား႐ံုးတင္ဖို႔ လိုလားေၾကာင္း က်မ တခါမွ မေျပာခဲ့ဖူးပါဘူး ဆိုတဲ့ ျငင္းဆိုခ်က္ပါပဲ။

၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ေရြးေကာက္ပဲြမွာ အဲန္အယ္လ္ဒီ အႏုိင္ရၿပီးကာစ ပါတီေခါင္းေဆာင္ ကြယ္လြန္သူ ဦးၾကည္ေမာင္က ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ႏုရင္ဘတ္စစ္ခံု႐ံုးလို တရားစီရင္မႈေတြ မလိုအပ္ပါဘူးလို႔ ေျပာခဲ့တာကိုေတာင္ သြယ္၀ိုက္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ တခုအေနနဲ႔ယူဆၿပီး ျမန္မာစစ္တပ္ ေခါင္းေဆာင္ေတြက တင္းတင္းမာမာ တုံ႔ျပန္ခဲ့တဲ့ျဖစ္ရပ္မ်ဳိး ေရွာင္လဲႊႏိုင္ဖို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနနဲ႔ သတိထားပံုရပါတယ္။

ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ့ၿပီး ေရွ႕လုပ္ငန္းစဥ္နဲ႔ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကေတာ့ အမ်ဳိးသား ရင္ၾကားေစ့ေရးနဲ႔ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးပဲျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအ၀ိုင္းအေနနဲ႔ ကေတာ့ ျပည္တြင္း ႏုိင္ငံေရးမွာ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးေရးနဲ႔အေျဖရွာဖို႔ အားေပးေနသလို ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္း ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္ အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈ၊ ႏိုင္ငံေရးဖိႏွိပ္မႈ၊ တုိင္းရင္းသားေဒသတြင္း တိုက္ခိုက္ က်ဴးလြန္မႈ စတာေတြကို တားဆီး ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ဖိအားေပးႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ရွာႀကံေနၾကတာပါ။

ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံႀကီးမွာ ႐ႈတ္ခ်မႈေတြလုပ္၊ လူ႔အခြင့္အေရး အစီရင္ခံ စာေတြမွာ ေ၀ဖန္မႈေတြလုပ္႐ံုနဲ႔ မလံုေလာက္ႏုိင္ဘူးဆိုတာ သေဘာေပါက္လာခဲ့ၾကတဲ့ေနာက္ပိုင္း ပိုၿပီး တိုက္႐ိုက္ က်တဲ့ အေရးယူမႈေတြလုပ္ႏိုင္ဖို႔ ဦးတည္ေနၾကတာပါ။ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ရဲ႕ ဦးေဆာင္တင္ျပမႈအတိုင္း ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီအဆင့္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္တရပ္ ဖဲြ႔စည္းဖို႔အတြက္ အေမရိကန္၊ ၿဗိတိန္၊ ၾသစေတ်းလ် စတဲ့ႏိုင္ငံေတြက ဦးေဆာင္ လုပ္ကုိင္ေနၾကပါၿပီ။ ဒီလို စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္ေပၚၿပီးမွ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီက the Hague ၿမိဳ႕ ႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္ခံု႐ံုးကို အမႈ လဲႊေျပာင္း ၾကားနာ စစ္ေဆးေစေရးအဆင့္မ်ဳိးအထိ ထပ္ၿပီးလုပ္ေဆာင္ဖြယ္ရာရွိပါတယ္။

ဒီအေၾကာင္းေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ အင္ဒီယားနားတကၠသိုလ္ (Indiana University Bloomington) ႏိုင္ငံတကာ အေျခခံဥပေဒေရးရာဌာန (Center for Constitutional Democracy) ရဲ႕ ဒုတိယ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး ဆလိုင္းငြန္က်ဳံးလွ်န္ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားပါတယ္။

ဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလွ်န္။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ ကုလသမဂၢ ကမကထျပဳၿပီးေတာ့ ဖဲြ႔ဖို႔ႀကိဳးစားေနတဲ့ အခု Commission of Inquiry ဆိုတာ နည္း ေလးမ်ဳိးနဲ႔ဖဲြ႔လို႔ရပါတယ္။ ပထမ UN General Assembly ရဲ႕ Resolutions ခ်ၿပီးေတာ့ ဖဲြ႔လို႔ရ တယ္။ ဒုတိယက Human Rights Council က Resolution ခ်ၿပီးေတာ့ အားလံုးက သေဘာတူတယ္။ ဒါမွ မဟုတ္ အမ်ားစုကသေဘာတူရင္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်လို႔ရတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ရဲ႕ Secretary General Mandate နဲ႔ (လုပ္ပိုင္ခြင့္နဲ႔) ကမ ကထျပဳၿပီးေတာ့ လံုၿခံဳေရး ေကာင္စီရဲ႕ ေထာက္ခံခ်က္နဲ႔ ဖဲြ႔လို႔ရတယ္။ အဲလို နည္းေလးမ်ဳိးနဲ႔ ဖဲြ႔လို႔ရတယ္။ ဖဲြ႔ၿပီး ေတာ့ ဒီလုပ္ငန္းကို စတင္ ေဆာင္ရြက္လို႔ ရတယ္လို႔ က်ေနာ္တို႔ေတြ႔ပါတယ္

ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေတာ့ ဒီ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ရဲ႕အဓိကတာ၀န္က ဘာလဲ။ ဒီစံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ ဖဲြ႔ၿပီးလို႔ရွိရင္ သေဘာကေတာ့ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီမွာ ဒီ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ရဲ႕ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကို ၾကားနာ ၿပီးတဲ့အခါ က်လို႔ရွိရင္ ေနာက္ ထပ္အဆင့္တခုအေနနဲ႔ the Hague ၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္ခံု႐ံုးကို လႊဲေျပာင္းၿပီးေတာ့ တရားစီရင္ မႈေတြလုပ္ေပးဖို႔ဆိုတဲ့အဆင့္က ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့အေနအထားလား။

ဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလွ်န္။ ။ အဲဒါ သူတို႔လုပ္ေနတဲ့ဟာက အေျခခံ လုပ္ငန္းစဥ္ပါ။ ၿပီးရင္ တကယ္လို႔္ Resolution တခုခု ဘယ္အခ်က္က ေနပဲ ထြက္လာ ထြက္လာ အဲဒီထဲမွာ သူ႔ရဲ႕ Mandate ပါလာတယ္။ လုပ္ပိုင္ခြင့္၊ ဘာေတြလုပ္ရမယ္၊ ဘာလုပ္ရ မယ္ဆိုတဲ့လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ၊ ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔လုပ္ရမယ္ဆိုတဲ့ ဟာေတြ အားလံုး ပါလာလိမ့္မယ္။ အဲဒီထဲမွာမွပဲ အဲဒီ Mandate ထဲမွာပဲ ဒီအမႈဟာ ၾကားေနျဖစ္တဲ့ အဖဲြ႔ အစည္းေတြကပဲ ကိုင္တြယ္ၿပီးေတာ့ လံုၿခံဳေရးေကာင္စီကို Report ျပန္ေရးမလား၊ General Assembly ကို ျပန္ေရးမလား၊ Human Rights ေကာင္စီကိုပဲ ျပန္ေရးမလား၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ေနာက္ဆက္တဲြ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။ ဒါမွမဟုတ္လို႔ရွိရင္ Sudan နဲ႔ Darfur ကိစၥတံုးကလို ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈတရား႐ံုးကို လိုဟာမ်ဳိး ျဖစ္လာ မလားဆိုတာ ဒုတိယနဲ႔ တတိယအဆင့္မွာ ျဖစ္လာမယ့္ အခ်က္ေတြလုိ႔ က်ေနာ္ နားလည္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ ေနာက္တခုက က်ေနာ္နားလည္တာကေတာ့ အခု ဒီ ICC - International Criminal Court လို႔ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံတကာခံု႐ံုးကို လႊဲေျပာင္းေပးဖို႔ဆိုတဲ့ေနရာမွာ အရင္ဆံုးအခု က်န္ေနေသးတဲ့အဆင့္က စံုစမ္းေရး ေကာ္မရွင္အဖဲြ႔ ဖဲြ႔ဖို႔ ဆိုတဲ့အဆင့္က က်န္ေနေသးတယ္ဆိုေတာ့ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္အဖဲြ႔ ဖဲြ႔ဖို႔ အေရးမွာေတာင္မွပဲ အေရွ႕ကို ဆက္ၿပီး မတိုးႏုိင္ေသးတဲ့ အေျခအေနဆိုေတာ့ ဗမာႏုိင္ငံမွာျဖစ္ေနတဲ့ ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္မႈေတြေပါ့ေနာ္၊ လူသားတို႔အေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့အမႈေတြအတြက္ ႏုိင္ငံတကာခံု႐ံုးကို ေရာက္ရမယ္ဆိုတဲ့အဆင့္ဟာ ေတာ္ေတာ္ေလး အလွမ္းေ၀း ေနတယ္လို႔ ေျပာလို႔မရဘူးလား။

ဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလွ်န္။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ အလွမ္းေ၀းတယ္လို႔ ေျပာလို႔လည္းရတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အေမရိကန္ ဦးေဆာင္ၿပီးေတာ့ အဂၤလန္တို႔၊ တျခားျပင္သစ္ႏိုင္ငံတို႔ ဦးေဆာင္ၿပီးေတာ့ လုပ္ေဆာင္မႈေတြဟာလည္း တျခား တိုင္းျပည္ေတြ ဘယ္ေလာက္ေထာက္ခံမႈရွိလာမလဲ ဆိုတဲ့အေပၚမွာလည္း မူတည္ပါ တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီကိစၥက ခန္႔မွန္းရ ခက္ပါတယ္။ ရွည္လည္းရွည္ႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ မထင္မွတ္ဘဲနဲ႔လည္း ဆူဒန္ (Sudan) လိုဟာမ်ဳိး ျဖစ္သြားႏိုင္တဲ့ အလားအလာလည္း ရွိပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္တခ်က္က ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြအေနနဲ႔ေပါ့ေနာ္၊ ႏိုင္ငံတကာရဲ႕ ဒီလို ဖိအားေပးမႈေတြ ျပန္ျဖစ္လာၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံတကာ ခံု႐ံုးေတြေရာက္မယ္၊ တရားစဲြခံရမယ္ ဆိုတဲ့ အေနအထားေတြရွိမယ္ဆိုရင္ ဒီကိစၥကို သူတို႔အေနနဲ႔ ဒါ သူတို႔အေပၚလက္စားေခ်ဖို႔ ေဆာင္ရြက္မႈေတြလို႔ ျမင္ၾကမွာမလဲြဘူးေလ။ အဲဒီေတာ့ ဒီကိစၥေတြဟာ ဗမာျပည္ထဲမွာ ျပည္တြင္းႏုိင္ငံေရးသမား အဖဲြ႔အစည္း ေတြက ေျပာဆိုေနၾကတဲ့ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးနဲ႔ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပဲြ ေတာင္းဆိုမႈေတြအေပၚ ဘယ္လိုမ်ား ဂယက္႐ိုက္ႏိုင္သလဲ။ သက္ေရာက္မႈေတြရွိႏိုင္မလဲ။

ဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလွ်န္။ ။ ဟုတ္ကဲ့ ဆရာ၊ အဲဒီ ေမးခြန္းက ေတာ္ေတာ္အေရးႀကီးတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ဗမာျပည္သား ျပည္သူေတြအားလံုး ျပန္ၿပီးေတာ့ ရင္ၾကားေစ့ေရးလုပ္ခ်င္တဲ့သူေတြအားလံုး ေသေသခ်ာခ်ာ ျပန္စဥ္းစားဖို႔ လိုလိမ့္မယ္လို႔ ထင္တယ္။ ICC ကို UN Security Council က Refer လုပ္လို႔ ဗမာျပည္ကိစၥ ေရာက္သြားလို႔ရွိရင္ အဲဒီကိစၥမွာ ICC ဗမာျပည္မွာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈ ေတြကို သာမန္ ရာဇ၀တ္မႈ တရားစီရင္ေရးစနစ္ျဖစ္တဲ့ Criminal Justice System နဲ႔ သူတို႔က ေျဖရွင္း သြားမယ္။

Criminal Justice System ဆိုတာ က်ေနာ္တို႔ ဗမာေတြအားလံုးက နားလည္ပါတယ္။ အျပစ္ရွိတဲ့သူကို ဖမ္းမယ္၊ တရားစီရင္မယ္၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ျပစ္ဒဏ္ခ်မယ္။ ၿပီးရင္ သူ႔ကိုေထာင္ခ်ရင္ခ်မယ္။ အေရးယူရင္ယူမယ္၊ ထိုက္သင့္သလို ျပစ္ဒဏ္ကိုေပးမယ္။ အဲလို အျပဳခံရတဲ့လူေတြကို နစ္နာေၾကးေတြ၊ ေလ်ာ္ေၾကးေတြေပးမယ္။ ဒါဆိုရင္ အမႈကၿပီးသြားၿပီလို႔ က်ေနာ္တို႔က ယူဆတယ္။

အမွန္ေတာ့ ဗမာျပည္လိုဟာမ်ဳိးျဖစ္ျဖစ္၊ ေတာင္အာဖရိကလိုဟာမ်ဳိး၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အင္ဒိုနီးရွားလိုဟာမ်ဳိး စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကေန အာဏာရွင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကေန ဒီမိုကေရစီဘက္ကို အသြင္ကူးေျပာင္းလာတဲ့ အခ်ိန္မွာ သူတို႔ဟာ အခုနေျပာတဲ့ သာမန္ရာဇ၀တ္မႈ တရားစီရင္ေရး စနစ္တခုထဲကိုပဲ ၾကည့္ၿပီးေတာ့ မက်င့္သံုးဘဲနဲ႔ တျခား - ဒီ ဥပမာ Restorative Justice System တို႔၊ ေနာက္ မဟုတ္လို႔ရွိရင္ Transformative Justice System တို႔၊ Transitional Justice System စတဲ့ ဒီ ဦးတည္ခ်က္၊ ရည္ရြယ္ခ်က္ကို ေရာက္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ သင့္ျမတ္ ေလ်ာ္ကန္တဲ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ေတြ က်င့္သံုးသြားတာရွိတယ္။ အဲဒါကို က်ေနာ္တို႔ အေလးေပးၿပီးေတာ့ ရွာေဖြသင့္တယ္၊ စူးစမ္းသင့္တယ္၊ စဥ္းစားထည့္သြင္းသင့္တယ္လို႔ က်ေနာ္ယူဆပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒီေနရာမွာ အရင္ က်ေနာ္တို႔ အင္တာဗ်ဴးေတြ လုပ္ခဲ့တံုးကလည္း ဆလိုင္းငြန္က်ဳံးလွ်န္ အေနနဲ႔ ေျပာျပထားဖူးတာေတြရွိတယ္ေလ။ အဲဒါက အထူးသျဖင့္ေတာ့ ေတာင္အာဖရိကမွာ က်င့္သံုးခဲ့တဲ့ Restorative Justice System ေပါ့ေနာ္။ ဗမာလို ဘယ္လုိျပန္ရမလဲ ဆိုတာေတာ့ က်ေနာ္တို႔အေနနဲ႔ေတာ့ မသိႏိုင္ဘူး။ အဓိက ကေတာ့ လူျဖဴလူမည္း ခဲြျခားတဲ့ ေခတ္ကာလက လူျဖဴအစိုးရကေနၿပီးေတာ့ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ကိစၥေတြကို ေနာက္ပိုင္း လူမည္းအစိုးရတက္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ သင္ပုန္းေခ်တဲ့ System ေပါ့ေနာ္။ တရားစီရင္ေရး System ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ အဲဒီဟာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဥပမာေလးတခု က်ေနာ့္ကို ေျပာျပပါလား။

ဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလွ်န္။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ အာဖရိကမွာ လူျဖဴေတြအုပ္ခ်ဳပ္တံုးက သူတို႔ ခ်ဳိးေဖာက္ခဲ့တဲ့ ျပစ္မႈေတြ အမ်ားႀကီးရွိေနလို႔ အဲဒီ လူျဖဴေတြကို ေတာ္လွန္ရင္းနဲ႔ ျပစ္မႈေတြအမ်ားႀကီး ဒီ ANC (African National Congress) ဘက္ ကလည္း ခ်ဳိးေဖာက္ တာေတြရွိပါတယ္။ အမ်ားႀကီးေတာ့ ေျပာရင္ေတာ့ မွားရင္မွားလိမ့္မယ္။ ခ်ဳိးေဖာက္ တဲ့ဟာ ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတို႔လိုခ်င္တဲ့ ဟာက လူျဖဴပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လူမည္းပဲျဖစ္ျဖစ္ ေတာင္အာဖရိကမွာ ဒီမုိကေရစီစနစ္ ျပန္လည္ ထြန္းကားၿပီးေတာ့ ဟိုဘက္ ဒီဘက္ အတူတကြ ေနခ်င္တဲ့ဟာကို သူတို႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ သူတို႔ဟာ သာမန္လူတိုင္း သံုးစဲြေနက်ျဖစ္တဲ့ သာမန္ ရာဇ၀တ္မႈ တရားစီရင္ေရး၊ Criminal Justice ကို မက်င့္သံုးဘဲနဲ႔ Restorative Justice ကိုက်င့္သံုးသြားတယ္။ ဥပမာ- အရင္တံုးက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ကိစၥေတြကို တရား႐ံုးမွာ သြားၿပီးေတာ့ တရားရင္မဆိုင္ဘဲနဲ႔ အမႈက်ဴးလြန္တဲ့ သူက အက်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့သူကို လူအမ်ားေရွ႕မွာ ေတာင္းပန္ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္မွားခဲ့ပါတယ္- ေျပာလို႔ရွိရင္ အဲဒီျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့သူကလည္း ခြင့္လႊတ္ရမယ္ဆိုၿပီးေတာ့ ဟိုဘက္ ဒီဘက္ညႇိၿပီးေတာ့ ဒီဟာေတြကို ေျဖရွင္းသြားတာျဖစ္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဟုတ္ကဲ့၊ ဒါဆိုလို႔ရွိရင္ ေနာက္ထပ္စနစ္တခုေပါ့ေနာ္၊ ဒီ အေမရိကနဲ႔ အာရွတိုက္၊ အထူးသျဖင့္ အင္ဒိုနီးရွားတို႔ အေရွ႕တီေမာတို႔မွာ သံုးသြားတဲ့ Transformative Justice System ေပါ့ေနာ္၊ အဲဒီ အေၾကာင္း ကိုလည္း နည္းနည္းေလး ရွင္းျပပါလား။ သူတို႔ကေတာ့ အဓိကအားျဖင့္ ဒီမုိကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးမွာ အေထာက္အကူျပဳေစမယ့္ တရားေရးဆံုးျဖတ္တဲ့ စနစ္သေဘာမ်ဳိးနဲ႔ အတိတ္က က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းတယ္ဆိုတဲ့သေဘာေပါ့ေနာ္။ အဲဒီ ဥပမာေလးေတြကို နည္းနည္းေလာက္ ေျပာျပပါလား။

ဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလွ်န္။ ။ ဟုတ္ကဲ့။ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ အနီးစပ္ဆံုးျဖစ္တဲ့ အင္ဒိုနီးရွားမွာျဖစ္သြားတဲ့ ကိစၥ၊ အေရွ႕တီေမာနဲ႔ အင္ဒိုနီးရွား ပဋိပကၡေနာက္ပိုင္းမွာ အဲဒီ ပဋိပကၡျဖစ္တုန္းက လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ အားလံုးကို Criminal Justice System နဲ႔ေျဖရွင္းဖို႔ ႀကိဳးစားမယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ ဒီေန႔အခ်ိန္ အထိ အေရွ႕တီေမာဟာ လြတ္လပ္ေရးရခ်င္မွ ရလိမ့္ မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ျပႆနာက၊ ပဋိပကၡက အခုထိ ၿပီးခ်င္မွ ၿပီးသြားလိမ့္မယ္။

ဒါေပမဲ့စစ္ေရးအရ အင္ဒိုနီးရွားက မ႐ံႈးနိမ့္သည့္တုိင္ေအာင္ သူ႔မွာ အေရွ႕တီေမာျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ဟာေတြ အတြက္ သူတို႔မွာ ထြက္ေပါက္ေလးတခုရထားလို႔ အခု ဒီျပႆနာ ေျဖရွင္းသြားတာျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိန္ထဲ မွာပဲ အင္ဒိုနီးရွားထဲမွာကိုက ဆူဟာတို (Suharto) အာဏာက်သြားတဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆူဟာတိုနဲ႔ သူ႔ရဲ႕ အဆက္အႏြယ္ေတြ အားလံုးအေပၚ မွာ သူတို႔ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ျပစ္မႈေတြအတြက္ အဲဒါေတြကို အင္ဒိုနီးရွားက ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းတဲ့ အခ်ိန္မွာ ဒီ Criminal Justice System တခုထဲကို မၾကည့္ဘဲနဲ႔ အင္ဒုိနီးရွားႏုိင္ငံမွာ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ၾက ၿပီးေတာ့ ဒီမုိကေရစီ စနစ္ႀကီးအရွိန္အဟုန္နဲ႔ ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ေရးအတြက္ကိုပါ ထည့္တြက္ စဥ္းစားငဲ့ကြက္ ၿပီးမွ သူတို႔က တရား စီရင္ေရးေတြကို တခုၿပီးတခု လုပ္ကိုင္သြားတာျဖစ္တယ္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေျပာရမယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ အာဖရိကမွာျဖစ္ျဖစ္၊ အေရွ႕တီေမာမွာျဖစ္ျဖစ္၊ လက္တင္အေမရိက ႏိုင္ငံေတြမွာျဖစ္ျဖစ္၊ သူတို႔တရားစီရင္ေရး၊ အသြင္ကူးေျပာင္းႏိုင္ေရးအတြက္ ဒါမွမဟုတ္ ျပန္လည္ရင္ၾကား ေစ့ႏိုင္ေရးအတြက္ တရားစီရင္ေရးစနစ္တခုကို က်င့္သံုးတဲ့အခ်ိန္မွာ သူတို႔ဟာ သာမန္ရာဇ၀တ္မႈ တရား စီရင္ေရးဆုိင္ရာျဖစ္တဲ့ Criminal Justice System တခုကိုပဲ မၾကည့္ဘဲနဲ႔ တျခားနည္းနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ပန္းတိုင္ကို အေရာက္ ေခၚေဆာင္သြားႏိုင္မယ့္ အသြင္ေျပာင္းႏုိင္ေအာင္ အားေပးအားေျမႇာက္ျပဳႏိုင္မယ့္ တရားစီရင္ေရး နည္းေတြကို ရွာေဖြတယ္။ အဲဒါကို က်ေနာ္တို႔ ဗမာျပည္မွာလည္း ရွာေဖြသင့္တယ္လို႔ က်ေနာ္ကေတာ့ ယူဆပါတယ္

ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ တပ္မေတာ္ရဲ႕ အခန္းက႑ဟာလည္း ဘာပဲေျပာေျပာ၊ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရးမွာ အင္မတန္ကို ႀကီးမားတဲ့အခန္းက႑တခု ျဖစ္တယ္ဆိုတာကို အသိအမွတ္ ျပဳၿပီးေတာ့ ျဖစ္ခဲ့သမွ် ျပႆနာေတြကို နည္းလမ္းရွာႀကံၿပီးေတာ့ ေျဖရွင္းသြားဖို႔ဆိုတဲ့ အႀကံျပဳခ်က္ေပါ့။

ဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလွ်န္။ ။ ဟုတ္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ရင္ၾကားေစ့ေရးဆိုတာ တပ္မေတာ္မပါဘဲနဲ႔ မျဖစ္ဘူး၊ တုိင္းရင္းသားေတြမပါဘဲနဲ႔ မျဖစ္ဘူး၊ ဒီမုိကေရစီအင္အားစုေတြ မပါဘဲနဲ႔ မျဖစ္ဘူး။ အဲဒီမွာ ပါ၀င္တဲ့ လူေတြအားလံုးရဲ႕ အခန္းက႑၊ သူတို႔ရဲ႕အေနအထား၊ သူတို႔ရဲ႕အနာဂတ္ လံုၿခံဳေရး၊ သူတို႔နဲ႔ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ထိုင္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ျပႆနာေတြအားလံုးကို တရားဥပေဒအရ အေျဖရွာတဲ့ အခ်ိန္မွာ Criminal Justice တခုထဲကို ၾကည့္ၿပီးေတာ့ အေျဖရွာတာထက္ တျခားျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိတဲ့ နည္းစနစ္ေတြ၊ ရွိသမွ်ေတြကို က်ေနာ္တို႔ ရွာႀကံၿပီးေတာ့ ဘယ္ဟာ က်ေနာ္တို႔ အတြက္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္မလဲဆိုတဲ့ စိတ္ဓာတ္မ်ဳိး က်ေနာ္တို႔ထားႏိုင္မယ္ ဆိုလို႔ရွိရင္ အသြင္ကူး ေျပာင္းေရးအတြက္၊ အမ်ဳိးသားျပန္လည္ ရင္ၾကားေစ့ေရးအတြက္ ပိုၿပီးေတာ့ အက်ဳိးျဖစ္ေစမယ္၊ အဲဒီလို လုပ္ေဆာင္ရာမွာလည္း ေအာင္ျမင္မႈ ရႏိုင္မယ္လို႔ က်ေနာ္ေတာ့ ယူဆပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ အင္ဒီယာနာတကၠသိုလ္၊ ႏိုင္ငံတကာ အေျခခံ ဥပေဒေရးရာ ဌာန ဒုတိယ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး ဆလိုင္း ငြန္က်ဳံးလွ်န္ကို ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားတာပါ။
http://www.voanews.com/burmese/news/democracy-forum/democracy_fourm_11-28-10-110881554.html