ေတာင္ၾကီးကိုတဲ့ ျဖိဳမယ့္ၾကံ

ေကသြယ္ရဲ့ ေဆာင္းပါးေကာင္းေလးတပုဒ္ပါ။ အနာဂါတ္မွာ ကရင္ျပည္နယ္မွာ ေတာင္ေတြကုိျဖိဳ တူးဖုိ ့ျပင္ေနႀကျပီမုိ ့ဗဟုသုတအတြက္ ထပ္ဆင့္တင္ျပေပးလုိက္ပါသည္။

ေတာင္ၾကီးကိုတဲ့ ျဖိဳမယ့္ၾကံ

Development or Die

ျမိဳ႕လယ္ေခါင္ လူစည္ကားရာ ေနရာမွာ၊ ခ်ိတ္ဆြဲထားတဲ့ Development or Die ဆိုတဲ့ လစ္ဘရယ္ပါတီ
ရဲ႕ မဲဆြယ္ဆိုင္းဘုဒ္ ကေလးကို ျမင္ေတာ့၊ ျပံဳးမိရသည္။ ဒီေျမေတြကို ဒီအတိုင္းပဲ ထားရင္း ေသသြားၾကမလား.. ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ဖို႕အတြက္ အသံုးခ်မလား လို႕ ဆိုခ်င္ဟန္ တူပါရဲ႕။

ၾသစေၾတလ် မွာက၊ သတၱဳတူးေဖာ္ေရး (Mining) လုပ္ငန္းက အဓိက ျဖစ္ျပီး ၊ တနိုင္ငံလံုးရဲ႕ GDP ကို ၁၀ ရာနွံဳးထိေအာင္ ေထာက္ကန္ေပးခဲ့ဘူးသည္ ဆိုေတာ့ နိုင္ငံေရးပါတီေတြရဲ႕ အဓိက အသံုးခ်စရာ လက္နက္ကိရိယာကလည္း မိုင္းနဲ႕ပတ္သတ္တဲ့ ေပၚလစီေတြ အခြန္အခကိစၥေတြသာ ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ ျပီးခဲ့တဲ့ နွစ္ေတြကပင္ ေလဘာပါတီေခါင္းေဆာင္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ ဂ်ဳလီယာေဂလာ့ဒ္က Mining Super Tax ဆိုျပီး ကုမၸဏီၾကီးေတြကို အခြန္ ၄၀% ထိ တိုးေကာက္ဖို႕လုပ္ေတာ့ အၾကီးအက်ယ္ အျငင္းပြားခဲ့ၾကေသးသည္။ အဲဒီလို မိုင္းလုပ္ငန္းေတြ ဖြံ႕ျဖိဳးေနတဲ့ အထဲကမွ ၾသစေၾတလ်တင္မက ေတာင္ကမၻာျခမ္းမွာပါ အၾကီးဆံုး ဆိုတဲ့ Super Pit မိုင္းတြင္းၾကီးကို ေမးတင္ထားတဲ့ ျမိဳ႕ေလးတျမိဳ႕မွာ ၊ ေရာက္ရွိ ေနထိုင္ေနသူ တဦးအတြက္ေတာ့ မိုင္း နဲ႕ စပ္ဆိုင္သမွ် အားလံုး သည္၊ စိတ္၀င္စားစရာ ျဖစ္လို႕ ေနသည္။ တျမိဳ႕လံုးလိုလိုကလည္း ဒီ မိုင္းလုပ္ငန္း ေတြ အေပၚမွာ မီွခို လုပ္ကိုင္ေနၾကတဲ့ သူေတြ ခ်ည္း။ မိုင္းအင္ဂ်င္နီယာက စလို႕၊ မိုင္းသန္႕ရွင္းေရး လုပ္တဲ လူ အထိ၊ မိုင္းအလုပ္ၾကမ္း ၀တ္စံု နဲ႕ လူၾကီး လူငယ္ ေယာက္်ား မိန္းမ အစံုစံု ဟာ၊ ညေနေစာင္း အိမ္ျပန္ခ်ိန္ လမ္းေတြေပၚမွာ အျပည့္ ။ ဒါ့အျပင္ Western Australia School of Mines ဆိုတဲ့ ၊ တကၠသိုလ္ေလး တခု လည္း ရွိေနေသးသည္ ဆိုေတာ့၊ ဒီျမိဳ႕ကို မွ မိုင္းျမိဳ႕ လို႕ မေခၚရင္၊ ဘာကို ေခၚေတာ့မလဲ။

တကယ္က၊ လက္ရွိ အနိုင္ရ ဦးေဆာင္ေနတဲ့ ေလဘာပါတီက မိုင္းလုပ္ငန္းေတြကို ကန္႕သတ္ခ်င္သည္။ ဒါေပမဲ့ မိုင္းေတြ အမ်ားဆံုးရွိတဲ့ အေနာက္ျခမ္းျပည္နယ္အစိုးရ မွာေတာ့ အတိုက္အခံ လစ္ဘရယ္ပါတီက အနိုင္ရထားသည္မို႕၊ ေနာက္သက္တမ္းအတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲ နီးလာခ်ိန္မွာ ေဒသခံျပည္သူေတြကို ေမးခြန္းထုတ္ေနျခင္းျဖစ္သည္။

သူ႕ေမးခြန္းက ရွင္းေပ ျပတ္ေပမဲ့ ေနရာတိုင္း နိုင္ငံတိုင္း အတြက္ေတာ့ လြယ္လြယ္ကူကူ ေျဖဆို နိုင္ဖို႕ မျဖစ္ေပ။ အထူးသျဖင့္ လတ္တေလာ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ အၾကပ္အတည္း ျဖစ္ေနတဲ့ မံုရြာခရိုင္ လက္ပေတာင္းေတာင္ ေၾကးနီစီမံကိန္း ျပသာနာမွာ ဆိုရင္ေတာ့ ၊ အဲဒီေတာင္ၾကီးေတြ ေပၚမွာ၊ ထင္းေျခာက္ေကာက္ရင္း ဟင္းရြက္ ခူးရင္း ေရႊစဥ္ မ်ိဳးဆက္ ခ်ိဳ႕ငဲ့လာ ခဲ့တဲ့ ေတာင္သူ အမ်ိဳးသမီးၾကီး တေယာက္က “က်မတို႕ေတာ့ ဒီအတိုင္းပဲ ေသမယ္…” လို႕ မ်က္ရည္လည္ရြဲ နဲ႕ ေျဖမွာပဲေလ ။ ဘာျဖစ္လို႕လဲ ဆိုေတာ့ ေမးခြန္းရဲ႕ တဖက္ျခမ္းမွာ ရွိ တဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မူ ဆိုတာကို ၊ သူတို႕မွ မသိပဲ… ။ သူတို႕မွ မခံစားရပဲ…. ။



ေတာင္ၾကီးကိုတဲ့ ျဖိဳမယ့္ၾကံ

ျမန္မာျပည္မွာ ေၾကးနီေတြထုတ္ဖို႕ လက္ပံေတာင္းေတာင္ၾကီးကို တူးဆြ ျဖိဳဖ်က္ျပစ္မယ္ ဆိုေတာ့ သိၾကတဲ့အတိုင္း အမ်ားစု တိုင္းသူ ျပည္သားေတြ ေဒသခံေတြ လက္မခံ နိုင္ပါ။ ဒါေပမဲ့… “ေရႊတြင္းၾကီး ဖင္ခုထိုင္ျပီး ဆင္းရဲေနလို႕ အပိုပဲ” ဆိုတာမ်ိဳး၊ “ ရွိရင္ေတာ့ ေတာင္ကို ခုတ္ရမွာေပါ”့ ဆိုတဲ့ အျမင္မ်ိဳး ေတြ လည္း မရွိမဟုတ္။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာျပည္ဟာ သဘာ၀ကေပးတဲ့ ၾကြယ္၀တဲ့ လက္ေဆာင္ေတြကို စနစ္တက် အက်ိဳးရွိရွိ တခါမွ အသံုးခ်ခြင့္ မရခဲ့ေသးေပ။

ထူးျခားတဲ့ ဘူမိအေနအထားအရ ျမန္မာျပည္ဟာ Plate Tectonic ဘူမိျဖစ္စဥ္ၾကီးရဲ႕ ရွဳပ္ေထြးတဲ့အပိုင္းေတြေပၚမွာက်ေနျပီး ၊ ေျမာက္ကေန ေတာင္ ပင္လယ္ထဲထိ သြယ္တန္းေနတဲ့ Central Volcanic Arc ၾကီး နဲ႕အတူ ၾကြယ္၀တဲ့ သတၱဳသိုက္ေတြ အနွံ႕အျပားရွိေနခဲ့သည္။ လြန္ခဲ့တဲ့ နွစ္ေပါင္း သန္း ၂၅၀ ေက်ာ္ကာလ သက္လယ္ကပ္ တေလွ်ာက္မွာ ျဖစ္ေပၚေနခဲ့တဲ့ မီးေတာင္ျဖစ္စဥ္ေတြရဲ႕ မ်က္ျမင္ထင္ရွားသက္ေသေတြ ျဖစ္တဲ့ ေတာင္လံုးၾကီးေတြ ထီးတည္းစီနဲ႕ မံုရြာသတၱဳသိုက္ၾကီးကိုယ္တိုင္က ျမန္မာ့ဘူမိေဗဒဘာသာရပ္ အတြက္ ထူးျခားတဲ့ ေလ့လာစရာတခု။ လက္ပေတာင္းေတာင္ၾကီးရဲ႕ ေၾကးပါ၀င္မူနွဳန္း ၀.၄ % ဆိုတာ စပယ္ ေၾကးစင္ အရင္ေတာင္ေတြေလာက္ မျမင့္လွေပမဲ့၊ ျပန္႕က်ဲပံုစံ Porphyry type နဲ႕ ထုထည္လိုက္ရွိေနတဲ့ Kuroko type နွစ္မ်ိဳး ေပါင္းစပ္ေနတဲ့ ဒီသတၱဳသိုက္ၾကီးဟာ၊ ျမန္မာ့သတၱဳတြင္း ၀န္ၾကီးဌါန ရဲ႕ ေနာက္ဆံုး ထုတ္ျပန္တဲ့ အခ်က္အလက္အရ ၊ စီးပြားျဖစ္သတၱဳရိုင္း ထုပ္လုပ္နိုင္မူ ျဖစ္နိုင္ေခ် ပမာဏ (Probable Ore Reserve) တန္ခ်ိန္ ၁၄၇၈ သန္း ရွိျပီး၊ လက္ရွိ ကမၻာ့ေၾကးနီ ေစ်းကြက္တန္ဖိုးအရ ဆိုရင္ ေဒၚလာ သန္းေပါင္း ၄ ေသာင္း ၆ ေထာင္ေက်ာ္ တန္ဖိုးရွိေနသည္။

အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္ၾကာကတည္းက ေဒသခံေတြရဲ႕ လက္လုပ္လက္စား တူးေဖာ္လုပ္ကိုင္မူ ေတြရွိေနခဲ့ရာကေနျပီး စီးပြားေရး တံခါးဟမူ ေတြနဲ႕အတူ ေၾကးစင္ေတာင္နဲ႕ စပယ္ေတာင္ၾကီး ေပ်ာက္ကြယ္သြားတာကို လူေတြသတိမထားမိလိုက္ၾက။ အခု လက္ပေတာင္းေတာင္ၾကီးရဲ႕ အလွည့္မွာေတာ့ လြတ္လပ္ပြင့္လင္းလာတဲ့ ေခတ္အေျပာင္းအလဲနဲ႕အတူ၊ ဆန္႕က်င္ကန္႕ကြက္မူေတြ ရုတ္ျခည္းဆိုသလို ေသာေသာညံ လာခဲ့သည္။ စီမံကိန္းၾကီးေတြ နဲ႕ ကုမၸဏီၾကီးေတြရဲ႕ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ေတြ ကားစင္ေပၚ တင္ခံေနရေပျပီ။



စီမံကိန္းၾကီးမ်ား နဲ႕ ကုမၸဏီၾကီးမ်ား

မိုင္းတူး တယ္ ဆိုတာ အနည္း နဲ႕ အမ်ားေတာ့ ၊ ကမၻာ့မ်က္နွာျပင္ နဲ႕ ေတာေတာင္ေရေျမ သဘာ၀ ကို ပ်က္စီး ယုတ္ေလ်ာ့ ေစတဲ့ ကိစၥတခုပါ ။ ခက္တာက ေဟာဒီ ကမၻာေပၚက လူသား ေတြ ကလည္း အဲဒီ သတၱဳ ေတြ ကို အျမဲမျပတ္ လိုအပ္ေနၾက ျပန္တာ ။ စစ္လက္နက္ ပစၥည္းေတြ အသာထား။ မိုက္ကရိုေ၀့ဖ္မီးဖို ထက္ေတာင္ ပိုျပီး ေန႕စဥ္သံုးျဖစ္လာတဲ့ ကြန္ျပဴတာ၊ လက္ဘ္ေတာ့ပ္ နဲ႕ စမတ္ဖံုး ေတြမွာ ၊ သတၱဳပါ၀င္မူက ေျပးမလြတ္ ။ ေနာက္ဆံုး ကုန္ကုန္ေျပာရရင္ ပတ္၀န္းက်င္ ညစ္ညမ္းမူ ထိန္းသိမ္းဖို႕ အတြက္ အထူး တီထြင္ထုတ္လုပ္ထားပါတယ္ ဆိုတဲ့ Hybrid car ေတြမွာေတာင္ ေၾကးနီလို သတၱဳမ်ိဳးေတြ အမ်ားၾကီး သံုးၾကရသည္ ။ အီလက္ထရြန္နစ္ ကြန္ျပဴတာ ေခတ္ၾကီး မတုိင္ခင္ နွစ္ေပါင္း ေခတ္ေပါင္း မ်ားစြာ ကတည္းက ေက်ာက္ေခတ္ ေၾကးေခတ္ သံေခတ္ ဆိုျပီးေတာင္ ရွိခဲ့သည္ မဟုတ္လား။

အေရးၾကီးတာက မိုင္းတူးမဲ့ ေနရာေဒသ နဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္ လူေနမူဘ၀ေတြ သဟဇာတ ျဖစ္ဖို႕ပင္။ ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲနိုင္ငံေတြ မွာက လူဦးေရ ထူထပ္သေလာက္ လက္လုပ္လုပ္စား ေတာင္သူ ေတာင္သားေတြ မ်ားတဲ့အျပင္.. အစိုးရေတြ ကိုယ္တိုင္ကလည္း ခၽြတ္ခၽြတ္ေခ်ာ္ေခ်ာ္ ဆိုေတာ့ တရားနည္းလမ္း မက်တာေတြကသာ မ်ားေနတတ္သည္။ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ လက္ပေတာင္းေတာင္ အၾကပ္အတည္းကေတာ့ တရားနည္းလမ္းဆိုတဲ့ ကိစၥအျပင္ အေျခအေနေတြက အတိုင္းအဆမသိ ရွဳပ္ေထြးလြန္းေနသည္။

တိုင္းျပည္ရဲ႕ နွစ္ေပါင္း ၂၀ၾကာ စစ္တပ္ တိုက္ရိုက္ အုပ္ခ်ဳပ္မူ ေအာက္မွာ ဘယ္သူေတြက ဘယ္သူ႕ေတြကို ဘာလုပ္ကိုင္ခြင့္ေတြ ေပး လို႕ ဘာစီမံကိန္းေတြ ဘယ္လုိပံုစံ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေနသလဲ ဆိုတာ ဘယ္ျပည္သူ တေယာက္မွ သိခြင့္ မရွိခဲ့ ။ မံုရြာေၾကးနီသိုက္ေတြကို ၁၄ ႏွစ္ေလာက္ စနစ္တက် လုပ္ကိုင္လာခဲ့တယ္ ဆိုတဲ့ အိုင္ဗင္ဟို ကုမၸဏီၾကီးပင္ ဘယ္လိုနည္း နဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ေတြ ရခဲ့လိုက္သလဲ မသိခဲ့ ။ တကယ္ေတာ့ မဆလေခတ္ေစာပိုင္းကာလေတြကတည္းက ကိုလံဘိုစီမံကိန္း နဲ႕ စမ္းသပ္တူးေဖာ္လိုက္ ၊ ယူဂိုဆလပ္ အဖြဲ႕ေတြနဲ႕ ေပါင္းလုပ္လိုက္နဲ႕ စေနခဲ့တာေတာ့ အေတာ္ၾကာျပီ။ ၁၉၉၄ မွာ ျမန္မာ့သတၱဳတြင္း (၁) ( ME-1) နွင့္ Ivanho Myanmar Holding Limited (IMHL) တို႕ ၅၀-၅၀ နဲ႕ စခဲ့ ၾကသည္။ ၂၀၀၇ မွာ အိုင္ဗင္ဟို ထြက္ဖို႕ ျဖစ္လာေတာ့ Monywa Trust ဆိုတဲ့ ၾကားခံ တခုက၊ ယာယီ လက္ေျပာင္းယူထားျပီး ၀ယ္သူ ရွာသည္ဟု ဆိုသည္။ Monywa Trust ကလည္း သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ ဆိုေပမဲ့၊ IMHL က ပိုင္ဆိုင္သည္ ဟု လည္း ဆိုျပန္သည္။ ထားေတာ့ ။ အဲဒီ အိုင္ဗင္ဟို ထြက္တယ္ ဆိုတဲ့ အခ်ိန္က စျပီး ၊ ယခု လက္ရွိ ျမန္မာ့ဦးပိုင္လိမိတက္ နွင့္ တရုတ္အစိုးရပိုင္ ၀မ္ေဘာင္ကုမၸဏီ တို႕ ပူးတြဲ လုပ္ကိုင္ေနျပီ ဆိုတဲ့ လူသိရွင္ၾကား အုတ္ေအာ္ေသာင္းနင္း အေျခအေနေတြၾကား ၅ နွစ္ေလာက္ ကာလ အတြင္းမွာ ၊ ပိုင္ဆိုင္မူ လႊဲေျပာင္းမူေတြက၊ ရွဳပ္ေထြး ပိတ္ေမွာင္လွသည္။ ၂၀၁၁ လႊတ္ေတာ္မွာ ထုတ္ေဖာ္လိုက္တဲ့ စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္ရဲ႕ အစီခံစာက ခ်ည္ခင္ေထြး ရဲ႕ အစ တခု ။ အိုင္ဗင္ဟို ရဲ႕ ပိုင္ဆိုင္မူ ၅၀% ကို ဘယ္သူက ၀ယ္တာလဲ ။ ဦးပိုင္ကလား ..၀မ္ေဘာင္ ကလား..။ ဦးပိုင္က တဆင့္ ၀မ္ေဘာင္ လား။ အိုင္ဗင္ဟို က သူ႕ရဲ႕ ပိုင္ဆိုင္မူ တ၀က္ ေရာင္းရေငြ ေဒၚလာ သန္းတရာ ရတယ္လို႕ လူသိရွင္ၾကား ေဖာ္ျပ ထားေတာ့ ME-1 ရဲ႕ က်န္တ၀က္က ဘယ္ေရာက္ေနသလဲ။

အိုင္ဗင္ဟိုက၊ ျမန္မာျပည္က သူထြက္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္း ေတြ ထဲ မွာ၊ နိုင္ငံတကာ ပိတ္ဆို႕မူေအာက္မွာ လုပ္ငန္းအာမခံကုမၸဏီ ေတြ ဘဏ္ေတြ ရဲ႕ အေထာက္အပံ့ ျပတ္ေတာက္သြားလို႕ တေၾကာင္း ျဖစ္တယ္လို႕ ေဖာ္ျပခဲ့သလို ၊ ျမန္မာစစ္တပ္အစိုးရက လိုအပ္တဲ့ စက္ပစၥည္း သန္႕စင္ပစၥည္းေတြ အတြက္ သြင္းကုန္ပါမစ္ ထုတ္မေပး ခဲ့ ဘူး လို႕ လည္း ေဖာ္ျပ ထားသည္။ အိုင္ဗင္ဟိုမွာ လုပ္ကိုင္ခဲ့ဖူးတဲ့ မိတ္ေဆြ တေယာက္ ေျပာတာကေတာ့၊ လံုျခံဳေရး ၀င္ေပါက္ကေန တမိုင္ နီးပါးေ၀း တဲ့ အလုပ္စခန္းေတြ ရွိရာကို ေရာက္ဖို႕ အလုပ္သမားေတြ အတြက္ ၊ ကားေတြစီစဥ္ ေပးထားတာေတြကအစ၊ အစိုးရဖက္က၊ ပိတ္ျပစ္ခဲ့သည္ တဲ့။ အခုေတာ့ Turquoise Hill လို႕ နာမည္ေျပာင္းလိုက္တဲ့ အိုင္ဗင္ဟို မိုင္းအုပ္စု ၾကီးဟာ တခ်ိန္က သူတို႕ဥကၠဌၾကီး Friedland ေျပာခဲ့ဖူးသလို လူသူမရွိ ၊ လမ္းမၾကီးေတြ မရွိ ၊ ကန္႕ကြက္မူေတြမရွိ ၊ NGO ေတြ မရွိတဲ့ မြန္ဂိုလီးယား - ဂိုဘီ သဲကႏၱရ ၾကီး ထဲမွာ ေအးေအးလူလူ ေၾကးနီေတြ ေရႊေတြ တူးေနေလာက္ျပီ ထင္ပါရဲ႕ ။


ဥပေဒ နွင့္ နိုင္ငံေတာ္

စက္တင္ဘာ ၂၆ ရက္ေန႕က ျမန္မာ့ဦးပိုင္လီမိတက္ ရဲ႕ လက္ပံေတာင္းေတာင္ ေၾကးနီ စီမံကိန္း ရံုးခန္း မွာ လုပ္တဲ့ မီဒီယာေတြ႕ဆံုပြဲ မွာ ဦးပိုင္တာ၀န္ရွိသူ ေျပာသြားသလို နိုင္ငံေတာ္က အက်ိဳးအျမတ္ အမ်ားၾကီး ရပါတယ္..က်ေနာ္တို႕လည္း အက်ိဳးအျမတ္ရပါတယ္ … တရုတ္ကအနည္းဆံုးပါ… ဆိုတဲ့ စကားမွာ ၊ ေဒသခံ ျပည္သူေတြ ရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္ အေၾကာင္းေတာ့ မပါလာခဲ့ေပ။ ေဒသခံေတြ ရဲ႕ နစ္နာမူကို ၊ ေျဖရွင္း ေဆာင္ရြက္ေပးပါမယ္ ဆိုေတာ့ ၊ ေဒသခံ ေတြ အတြက္က နစ္နာမူ သက္သာ ယံုပဲလား ။

ၾသစေၾတလ် လစ္ဘရယ္ ပါတီက Development or Die လို႕ မဲဆြယ္သလို အတိုက္အခံ ေလဘာပါတီ ရဲ႕ မဟာမိတ္ ေနရွင္နယ္ပါတီက Royalties for Regions ဆိုတဲ့ နည္းဥပေဒကို ၂၀၀၈ ခုနွစ္က ဖယ္ဒရယ္အစိုးရ လႊတ္ေတာ္မွာ တင္ျပ အတည္ျပဳ နိုင္ခဲ့သည္။ အဲဒါက တနိုင္ငံလံုးကရတဲ့ သတၱဳတြင္းထြက္ အခြန္အေကာက္ေတြထဲက ေလးပံုတပံုကို သတၱဳတြင္းေတြ အမ်ားဆံုး ရွိတဲ့ အေနာက္ျခမ္းျပည္နယ္ အတြက္ အသံုးျပဳ ဖို႕ျဖစ္သည္။ ေဆးရံုေတြ ၊ ေက်ာင္းေတြ၊ လူမူအသင္းအဖြဲ႕ေတြ အျပင္ ၊ အနုပညာကဇာတ္ ရန္ပံုေငြ အတြက္ပါ မက်န္၊ ကိုယ့္ေဒသ ျမိဳ႕နယ္အလိုက္ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေတြက တဆင့္ တင္ျပ ေတာင္းဆို နိုင္သည္။

ထားေတာ့.. ၾသစေၾတလ်က ဘူမိပထ၀ီအေနအထား ေ၀းသေလာက္ လူမူနိုင္ငံေရး အေျခအေနပါ လွမ္းလွသည္ ။ ျမန္မာနိုင္ငံအတြက္ သတၱဳအဓိကလုပ္ကိုင္ရာ အင္ဒိုနီးရွားလို ဖိလစ္ပိုင္ လို ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲနိုင္ငံ ေတြ နွင့္ နွိဳင္းယွဥ္ သံုးသပ္ အေျဖရွာ ၾကည့္ ေစခ်င္သည္။

အင္ဒိုနီးရွားဆိုလည္း အာဏာရွင္ပံုစံ အဆင့္ဆင့္ေအာက္မွာ နိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မူေတြကို ျဖတ္သန္း ခဲ့ရေပမဲ့ ၁၉၆၇ ကေန ၁၉၉၄ ခုနွစ္ အတြင္း အဆင့္ ၇ ဆင့္ကို တဆင့္ျခင္း တျဖည္းျခင္း လိုက္ေလ်ာညီေထြ ျပဳ သြားတဲ့ ပြင့္လင္းျမင္သာတဲ့ သတၱဳတူးေဖာ္မူဥပေဒ ေၾကာင့္ ၊ ျပသာနာ နည္းပါးခဲ့ ဟန္ရွိသည္ ။ သူက ေျမယာငွါးရမ္း ပိုင္ဆိုင္မူကို နိုင္ငံေတာ္ကသာ အျပည့္အ၀ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည္။ ျပည္တြင္း အေသးစား လုပ္ငန္းေတြကိုလည္း ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ရေအာင္ ဖန္တီးေပးထားသည္။ ဖိလစ္ပိုင္ မွာက်ေတာ့ ၁၉၉၅ သတၱဳတူးေဖာ္မူဥပေဒေအာက္မွာ နိုင္ငံတကာကုမၸဏီၾကီးေတြကို သာ ဦးစားေပးသည္။ ၁၀၀ ရာနွုံးအထိ ရင္းနွီးျမဳပ္နွံခြင့္ ရွိသည္။ အခြန္အခေတြ မတရားေလွ်ာ့ေပါ့ေပးထားသည္။ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ဆိုင္ရာ ၀န္ၾကီးဌါနေတြ ဥပေဒ ေတြ ရွိေပမဲ့လည္း ခၽြင္းခ်က္ေတြ ေပးထားသည္။ နိုင္ငံပိုင္ လံုျခံဳေရးနွင့္ေတာင္ ကူညီ ေစာင့္ေရွာက္ေပးသည္ ဆိုေတာ့.. ေဒသခံ ေတြ ရဲ႕ မေက်နပ္မူ ေတြက အျမဲလို ရွိေနသည္။ ၁၉၉၆ ခုနွစ္မွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ MarCopper ေဘးဒုကၡဆိုးၾကီးေၾကာင့္ ဖိလစ္ပိုင္ ကၽြန္းသူကၽြန္းသားေတြ မွာ မိုင္းနဲ႕ ပတ္သတ္လို႕ ပိုျပီး သတိရွိခဲ့ ၾကသည္။ အာဏာရွင္ေဟာင္း မားကို႕စ္ လက္ထပ္ကတည္းက သေဘာတူ စတင္ ခဲ့တဲ့ Marinduque ကၽြန္းၾကီးေပၚက အၾကီးဆံုးမိုင္းၾကီးရဲ႕ ျမစ္ထဲကို စြန္႕ျပစ္တဲ့ စြန္႕ျပစ္ေျမစာ (tailing) ေတြၾကားထဲမွာ ေဒသခံေတြ နွစ္ေပါင္း ၃၀ နီးပါး ေလာက္ အဆိပ္သင့္ ေနခဲ့ရာကေန ၁၉၉၆ ခုနွစ္ တိုင္ဖြန္းမုန္တိုင္းၾကီးေၾကာင့္ စြန္႕ျပစ္ေျမစာကန္ (Tailing Dam) ၾကီး ျပိဳျပီး ျမစ္ထဲကိုလွ်ံ ၊ ျမစ္ေရေတြ ရုတ္ျခင္း ျမင့္တက္ျပီး ရြာေတြ ေရျမဳပ္ လူေတြ ေသေက် ဒုကၡေရာက္ ခဲ့ ၾကရသည္။ အဲဒီေနာက္ အစိုးရက လုပ္ကိုင္ခြင့္ ဆိုင္းငံ လိုက္ရာကေန ကေနဒါ အေျခစိုက္ Placer Dome ကုမၸဏီၾကီးဟာ အဆိိပ္သင့္ေနတဲ့ ကၽြန္းၾကီးကို သံပိုက္လံုး အေဟာင္းေတြ၊ ပလက္စတစ္အိတ္ အေဆြးေတြ ရွဳပ္ပြ ေနတဲ့ ျမစ္ကမ္းပါးၾကီး နဲ႕ အတူ ဒီအတိုင္း ထားသြားခဲ့ ေလသည္။ တခုရွိတာက သူတို႕ နိုင္ငံေတြမွာ မိုင္းလုပ္ငန္း နဲ႕ ယဥ္ပါးခဲ့တာ ၾကာျပီမို႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ ပညာေပးအဖြဲ႕ေတြ လူမူကြန္ယက္ ေတြ အားေကာင္းသလို Oxfam လို ကမၻာ့အသိအမွတ္ျပဳ ၾကားခံ အဖြဲ႕အစည္းၾကီးေတြနဲ႕ ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္ဖို႕ အခြင့္သာၾကသည္။ Oxfam ဆိုတာက ဆင္းရဲမြဲေတမူ နဲ႕ တရားမွ်တမူ ျပသာနာ ေတြ အတြက္ ၁၉၄၂ ကတည္းက Oxford မွာ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ နိုင္ငံေပါင္းစု အဖြဲ႕ၾကီး ျဖစ္သည္။ အစုိးရ နဲ႕ ကုမၸဏီၾကီးေတြ ရဲ႕ စီမံကိန္းၾကီးေတြမွာ၊ ေဒသခံေတြ အေနနဲ႕ ၾကိဳတင္ဆႏၵျပဳနိုင္ဖို႕၊ နစ္နာမူေတြကို ေတာင္းဆိုနိုင္ဖို႕.. လုပ္ေဆာင္ေပးေနသည္မွာ ေဒသတြင္း နိုင္ငံ တခ်ိဳ႕မွာ အေတာ္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ရွိနွင့္ေနျပီ။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာေရာရွိေနျပီလား.. ဘယ္ေလာက္အတိုင္းအတာထိ ရွိေနသလဲ ဆိုတာ စိတ္၀င္စားမိသည္။ Oxfam Australia ရဲ႕ အင္တာနက္ စာမ်က္နွာမွာေတာ့ ျမန္မာဘာသာအျပင္ တိုင္းရင္းသားဘာသာ တခ်ိဳ႕ နွင့္ပါ ေရးသားေပးထားတဲ့ “လြတ္လပ္ေသာ သေဘာဆႏၵျဖင့္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားသည့္ သေဘာတူညီခ်က္ လမ္းညႊန္” ဆိုေသာ လက္ကမ္းစာေစာင္ေလး တခု ေတြ႕မိသည္။

တကယ္က လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆို ထုတ္ေဖာ္ခြင့္ေတြ ေပးလိုက္တယ္ဆိုေပမဲ့ တရားဥပေဒေတြ ကေရာ ဘယ္ေလာက္ တိတိပပ ထိန္းကြပ္ေဆာင္ရြက္ေပး နိုင္ေနျပီလဲ။ အခုလည္း နိုင္ငံျခားရင္းနွီးျမဳပ္နွံမူ ဥပေဒၾကီးကို အသစ္ျပင္ဆင္ျပဌာန္းမယ္လို႕ ဆိုေပမဲ့ နိုင္ငံတကာကုမၸဏီၾကီးေတြကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေပး၀င္ရမည္လား လက္ရွိျပည္တြင္း လုပ္ငန္းရွင္ၾကီးေတြကို အကာအကြယ္ေပးရမည္လား မေ၀ခြဲနိုင္ပဲ ၾကန္႕ၾကာေနသည္။ တႏြယ္ငင္တစင္ပါ ျမန္မာ့သတၱတြင္းဥပေဒ ကလည္း ၁၉၉၄ မွာ တစ္ေနတုန္း ။ ဥပေဒေတြသာ အေသအခ်ာ ထြက္မလာေသးေပမဲ့ နိုင္ငံတကာ ကုမၸဏီၾကီးေတြကို ေစ်းေခၚဖို႕ သတၱဳတြင္း၀န္ၾကီးဌာနကိုယ္တိုင္ ဦးေဆာင္က်င္းပတဲ့ ပထမအၾကိမ္ Myanmar Mining Summit လို ပြဲၾကီးကိုေတာ့ မဆမတန္ ေၾကးယူကာ ဇူလိုင္လမွာ က်င္းပျပီးသြားလို႕မွ အခု ေနာက္တပြဲကိုေတာင္ နွစ္မကူးခင္ စဖို႕ျပင္ေနျပီ။ ေျမယာပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ဥပေဒေတြကေရာ သာမန္ျပည္သူေတြကို ဘယ္လို အကာအကြယ္ေပးမွာလဲ ။ ေတာေတာင္ေရေျမေတြကို ကာကြယ္ဖို႕ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိန္းေရးဥပေဒ ဆိုတာမ်ိဳးလည္း ျမန္မာျပည္မွာမရွိေသး။ ျမန္မာ့သတၱဳတြင္းဥပေဒ အပိုဒ္ ၁၅ မွာ ပါတဲ့- “၀န္ၾကီးဌာနသည္ ဓာတ္သတၱဳ စီးပြားျဖစ္ ထုတ္လုပ္နိုင္မည့္ေျမကို နိုင္ငံေတာ္အက်ိဳးငွာ လိုအပ္လွ်င္ တည္ဆဲဥပေဒနွင့္အညီ ေျမသိမ္းယူနိုင္ေရးအတြက္ သက္ဆိုင္ရာ၀န္ၾကီးဌာနနွင့္ ညိွနွိဳင္းေဆာင္ရြက္ရမည္။” ဆိုတဲ့ စကားရပ္ေၾကာင့္ ဆားလင္းၾကီးေဒသက ေက်းရြာ ၂၆ ရြာသည္ နိုင္ငံေတာ္အက်ိဳးအတြက္ တသက္လံုးေနလာတဲ့ ကိုယ့္ေျမ ကိုယ့္ျခံေတြကို သီးႏွံေလ်ာ္ေၾကးေလာက္နဲ႕ စြန္႕လႊတ္ရမည္တဲ့လား။ နိုင္ငံေတာ္ဆိုတာက..ဘယ္သူေတြလဲ။ အစိုးရအဖြဲ႕ကိုပဲ..ေခၚတာလား..။ ျပည္သူေတြေရာ နိုင္ငံေတာ္ထဲမွာ ပါသလား.. ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္က အေရးၾကီးလာသည္။

၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒၾကီး ရဲ႕ အပိုဒ္ ၃၇(က) မွာ ကို “ နိူင္ငံေတာ္သည္ နိုင္ငံေတာ္ရွိ ေျမအားလံုး ေျမေပၚေျမေအာက္၊ေရေပၚေရေအာက္ ႏွင့္ ေလထုအတြင္းရွိ သယံဇာတပစၥည္းမ်ားဧ။္ ပင္ရင္းပိုင္ရွင္ ျဖစ္သည္” လို႕ ဆိုထားေလေတာ့ ၊ မၾကာခဏ ဆိုသလို စကားလံုးေတြ နဲ႕ နားလည္မူလြဲတတ္တဲ့ လႊတ္ေတာ္ၾကီးထဲမွာ “နိုင္ငံေတာ္” သည္ ပိုျပီး ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ထင္သာျမင္သာ ျဖစ္သင့္ေနသည္ မဟုတ္လား။


ထင္သာျမင္သာရိွဖို႕

ကမၻာ့ဘဏ္ရဲ႕ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးမူစီမံကိန္းေတြမွာ ၂၅ နွစ္ေလာက္ အလုပ္လုပ္လာခဲ့တဲ့ ပေရာ္ဖက္ဆာ Dr Peter Eigen တေယာက္ အစည္းအေ၀းသြားဖို႕ က်က်နန ၀တ္စားေနတဲ့ အခ်ိန္မ်ိဳးမွာ၊ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆံုးနိုင္ငံ တခုျဖစ္တဲ့ နိုင္ရိုဘီက ေဆးရံုတခုမွာ အကူအညီေပးေနတဲ့ သူ႕ဇနီးသည္ ဆရာ၀န္မၾကီးက၊ ထိေရာက္မူမရွိတဲ့ ကမၻာ့ဘဏ္စီမံကိန္းေတြကို ေလွာင္ေျပာင္ျပစ္တင္ေလ့ ရွိသည္ တဲ့။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ပေရာ္ဖက္ဆာၾကီးဟာ ကမၻာ့ဘဏ္က ထြက္လိုက္ျပီး အခု Extractive Industries Transparecy Initiative (EITI )လို႕ျဖစ္လာမဲ့ Transparency International(TI) ကို ၁၉၉၃ ခုနွစ္မွာ စျပီး တည္ေထာင္ခဲ့သည္။

လက္ရွိမွာ အဖြဲ႕၀င္ ၃၅ နိုင္ငံ ရွိျပီး ပြင့္လင္းျမင္သာမူ ကို တင္းျပည့္ လိုက္နာက်င့္သံုးေနျပီ ျဖစ္တဲ့ နိုင္ငံက ၁၅ နိုင္ငံ ေလာက္ရွိျပီး အဲဒီအထဲမွာ မြန္ဂိုလီးယားလို နိုင္ငံမ်ိဳးပင္ ပါ၀င္ေနေလျပီ။ EITI ရယ္လို႕ တကမၻာလံုးမွာက်ယ္ျပန္႕လာေအာင္ အဲဒီတုန္းက ျဗိတိသွ်၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ တိုနီဘလဲ က ၂၀၀၂ ခုနွစ္ နိုင္ငံတကာအစည္းအေ၀းၾကီးတခုမွာ အတည္ျပဳေထာက္ခံေပးခဲ့သည္။ အခုလည္း တိုနီဘလဲ ရဲ႕ အၾကံျပဳခ်က္ေပပဲလား ေတာ့မသိ.. ဥေရာပခရီးစဥ္ အတြင္း ျဗိတိသွ်ပါလီမန္မွာ ေျပာတဲ့ မိန္းခြန္းမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ က EITI အေၾကာင္း စတင္ေျပာဆို ခဲ့သည္။ ေနာက္တလအၾကာ ဇူလိုင္လ ထဲမွာပဲ EITI တာ၀န္ရွိသူေတြ ေနျပည္ေတာ္ကို ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။ ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္လဲျဖစ္ လႊတ္ေတာ္အမတ္လည္းျဖစ္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးေကာ္မီတီဥကၠဌ လည္းျဖစ္တဲ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နွင့္လည္း ေတြ႕ဆံုၾကသည္။ ျမန္မာအစိုးရက EITI နဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႕ အလားအလာေတြ ရွိေနျပီ လို႕လည္း သတင္းေတြ ထြက္ေပၚလာသည္။ သိပ္မၾကာခင္ေလးကပဲ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္းၾကီး တိုနီဘလဲ ကိုယ္တိုင္ ေနျပည္ေတာ္ကို ေရာက္လာခဲ့ျပန္သည္။

ကုမၸဏီၾကီးေတြက သူတို႕ေပးရသမွ်ကို တရား၀င္ ေဖာ္ျပရမွာ ျဖစ္သလို အစိုးရဖက္ကလည္း ရသမွ်ကို ေဖာ္ျပရမွာ ျဖစ္တဲ့ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း အေျခခံ စည္းမ်ဥ္းေအာက္မွာ၊ စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္ကို ရာထူးဖယ္လိုက္ျပီး သတၱဳတြင္း၀န္ၾကီးကို စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္ခန္႕ လိုက္တဲ့ ျမန္မာအစိုးရ အေနနွင့္ ဘယ္လို ဘယ္ပံု လိုက္နာ က်င့္သံုးလိမ့္ မလဲ ဆိုတာ ေတာ့ အေတာ့္ကို စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းေနေပေတာ့သည္။

ဆိုပါေတာ့ေလ….ေတာင္ၾကီးကို ျဖိဳမဲ့ၾကံ သူေတြ ခါးမသန္လို႕ အားမာန္ေလွ်ာ့သြားခဲ့ ျပီ ဆိုရင္ေရာ… ဇတ္လမ္းက ဒီတင္ တခန္းရပ္ မွာ တဲ့ လား ။

ေကသြယ္
၂၅ ေအာက္တိုဘာ ၂၀၁၂

ကိုးကား-

Myanmar Mining Summit, 2012. Geological outlook, surveys of Myanmar’s minerals & resources, Yangon.
United Nations, 1996. Geology and Mineral Resources of Myanmar.,New York.
Smith,M., 2007.Environmental governance of mining in Burma, ANU E Press.Australia.
https://www.oxfam.org.au
eiti.org
Weekly Eleven Journal အတြဲ (၈) အမွတ္(၅) တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိျပီး။
မူရင္း -
http://kthwe.blogspot.com.au/2012/11/blog-post.html